Bursztyn towarzyszył człowiekowi od początku jego istnienia na kuli ziemskiej. Ludy słowiańskie zwały go jantarem, Grecy elektronem, Rzymianie gentarum, a Egipcjanie i Arabowie anbar. Jako cenny surowiec zwany był również „złotem Bałtyku”, „złotem północy”, „słonecznym kamieniem” lub „złotem słowiańskim”.
W społeczeństwach pierwotnych znany i ceniony był jako surowiec do wytwarzania biżuterii, ozdób, przedmiotów użytkowych oraz w lecznictwie.
Pierwsze dowody zainteresowania bursztynem pochodzą z epoki mezolitu (8300- 4500 p.n.e.). Świadczą o tym figurki zwierząt, ptaków, naszyjniki i ozdobne paciorki znalezione na terenie północnej Polski.
Najstarsze szlifowane i 
wygładzone płytki bursztynu znalezione zostały na Wysoczyźnie Leszczyńskiej. Pochodzą one z epoki paleolitu (4000 - 1000 p.n.e.).
Liczne ozdoby z bursztynu znaleziono w osadach i grobach ludności kultury rzucewskiej zamieszkującej wybrzeże Zatoki Gdańskiej i Zalwu Wiślanego.
W drugiej połowie XIX wieku odkryto w zatoce Kurońskiej ok. 3000 ozdób z bursztynu pochodzących z neolitu (3500 - 1700 p.n.e). Niektóre z nich można obejrzeć w Muzeum Uniwersytetu w Getyndze (Göttinger Zentrum für Geowissenschaften) oraz w Muzeum Bursztynu w Pałądze (Litwa). Bursztynem zainteresowani byli również Celtowie. Wiele ozdób z tego minerału znaleziono obok wyrobów ze złota i brązu w bogatych grobowcach celtyckich książat.
Celtowie byli pośrednikami w kontaktach między Bałtykiem a Cesarstwem Rzymskim transportując ten cenny kruszec tzw. „bursztynowym szlakiem”. Prowadził on z Akwilei w północnych Włoszech (teren dzisiejszej Wenecji) przez Alpy, dolinę Dunaju, Morawy lub Kotlinę Kłodzką, Kalisz (Calisia) aż do Bałtyku. W II w p.n.e. w Akwilei istniały liczne pracownie bursztynu, które dostarczały swoje wyroby na dwór cesarzy rzymskich. O znacznej popularności bursztynu w starożytnej Italii oraz wśród plemion Etruskow i Ilirów mieszkających w strefie północnego Adriatyku świadczą znaleziska licznych luksusowych ozdób wykonanych z tego surowca.
W drugiej połowie III wieku p.n.e. nastąpił wzrost zainteresowania tym surowcem ludów zamieszkałych południowe tereny obecnej Polski oraz tereny zakarpackie.
Ludność „rzucewska” prowadząca z tymi regionami handel wymienny rozpoczęła poszukiwania nowych obszarów eksploatacji bursztynu.
Duże zapotrzebowanie na bursztyn zmusiło do poszukiwania nowych źródeł tego surowca. Zbieranie
wyrzuconego przez morze surowca nie starczało na pokrycie zapotrzebowania rozwijającego się handlu wymiennego. Na terenie Zatoki Gdańskiej powstały pierwsze kopalnie bursztynu, w których wydobywano surowiec z osadów piasku i gliny. Za wydobyty bursztyn ludność nadmorska otrzymywała produkty rolne, mięso oraz surowce krzemienne. Systematycznemu rozwojowi ulegała również technika obróbki bursztynu. W końcu II wieku pojawiają się pierwsze ozdoby precyzyjnie szlifowane i toczone na tokarkach, znalezione przez archeologów w grobach władców plemiennych i grobach kobiet ze znakomitych rodów.
Niezwykły urok bursztynu, jego różnorodne barwy, łatwość obróbki oraz pochodzenie z dalekiej, nieznanej północy fascynował również starożytne kultury z basenu Morza Środziemnego. Świadczą o tym przedmioty wykonane z bursztynu znalezione na obszarach starożytnej Grecji, Egiptu i na Bliskim Wschodzie.
Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 467 r. n.e. nowym rynkiem zbytu stało się prawdopodobnie Bizancjum.
Bursztyn stał się surowcem, który przyczynił się do rozwoju kontaktów międzykulturowych oraz ważnym czynnikiem wzajemnego oddziaływania ludów starożytnej Europy i Bliskiego Wschodu.
We wczesnym średniowieczu południowe wybrzeża Bałtyku zasiedlały liczne plemiona słowiańskie.
Ważnym ośrodkiem wydobycia i obróbki bursztynu stał się Gdańsk. Słowianie mieszkający w Gańsku od IX do XIII wieku bardzo dobrze znali wartość bursztynu. Obok produkcji chałupniczej powstały wyspecjalizowane warsztaty zajmujące się obróbką bursztynu na potrzeby miejscowych dworów książąt słowiańskich oraz na rynek zewnętrzny. Gdy w latach 1300 -1309 Pomorzem Gdańskim zawładnął Zakon Teutoński bursztyn stał się szczególnie poszukiwanym surowcem. Krzyżacy przejęli kontrolę nad wydobyciem i
handlem bursztynem, założyli jego magazyny w Gdańsku i Królewcu, gdzie przechowywany był w beczkach z wodą morską. Zmuszali ludność mieszkającą nad brzegiem morza do zbiórki i oddawania bursztynu. Szczególnie kobiety, osoby starsze i dzieci musiały codziennie wyruszać na plażę w poszukiwaniu „słonecznych kamieni”. Za ukrywanie bursztynu Krzyżacy stosowali nawet karę śmierci. Cenny kruszec sprzedawali do Brugii, Lubeki, Amsterdamu, Antwerpii, Kolonii, Norynbergii, Wenecji. Powracający ze wschodu rycerze zakonni chętnie kupowali bursztynowe krzyżyki, kolie, szkatułki i inne ozdoby.
Po wojnie trzynastoletniej Gdańsk powrócił pod panowanie polskich władców, którzy nadali gdańskim rzemieślnikom liczne przywileje przyczniając się do dalszego rozkwitu rzemiosła. W 1477 roku powstał w Gdańsku cech bursztynników, który pozwalał na istnienie 40 warsztatów. Przepis ten był oczywiście łamany, a niezrzeszeni rzemieślnicy ścigani przez cechowego kata.
Wyroby gdańskich rzemieślników znane były na dworach całej Europy.
Oprócz biżuterii z bursztynu produkowano meble inkrustowane rzeźbionymi płytkami z bursztynu, szachownice i figury szachowe, warcaby, szkatułki, ramy obrazów i luster, sztućce. Dzieła te zdobiły nie tyko europejskie dwory, ale także domy zamożnych mieszczan.
Oprócz Gdańska istniały trzy główne ośrodki przetwórstwa bursztynu: w XVI w. i pierwszej połowie XVII wieku Królewiec, w XVII i XVIII w. Elbląg i w XVII do XIX wieku Słupsk.
Ze względu na zbliżoną technikę obróbki, bursztyn chętnie łączono z kością słoniową, wytwarzając z tych surowców głównie ołtarzyki domowe i szkatuły. Rzeźbione i rytowane dodatki kościane w wyrobach z bursztynu znalazły szczególne zastosowanie w bogatej zdobniczej sztuce barokowej XVII wieku.
Do najbardziej znanych dzieł z bursztynu należy bez wątpienia „bursztynowa komnata”. W 1701 król pruski Fryderyk I Hohenzollern zlecił zaprojektowanie dzieła pochodzącemu z Gdańska Andreasowi Schlüterowi. Miał to być gabinet w nowym Pałacu Charlottenburg w Berlinie o wymiarach 10,5 x 11,5 m, którego ściany całkowicie pokrywać miały dekoracje z bursztynu. W projekcie zintegrowano trzy wielkie bursztynowe ramy lustrzane wykonane wcześniej, ok. 1680 r. w Dreźnie. Schlüter zaprojektował 8 ogromnych bursztynowych kompozycji, stanowiących 80% powierzchni ścian gabinetu. Wykonanie projektu zlecono pochodzącemu z Gdańska i tam wykształconemu Gottfriedowi Wolframowi. To on właśnie stworzył z kruchego surowca mocne i trwałe kompozycje o powierzchni ok. 7 m2. Cienkie płytki bursztynu rozmieścił na płytach dębowych, pokrytych mosiężną folią, stanowiącą doskonałe tło odblaskowe dla fragmentów wykonanych z przezroczystego bursztynu. Po siedmiu latach Schlüter i Wolfram zwolnieni zostali z pracy, a dokończenia projektu podjęli się Gottfried Turau i Ernst Schacht. Kiedy 25 lutego 1713 r. zmarł król Fryderyk I jego nastepca Fryderyk Wilhelm I zastopował prace nad kosztownym bursztynowym gabinetem. Prawie gotowe dzieło spakowano i przewieziono do berlińskiej zbrojowni. Trzy lata później Fryderyk Wilhelm I podarował bursztynowy gabinet carowi Piotrowi I, który zatrzymał się w Berlinie w drodze do Paryża. W lipcu 1717 r. spakowany starannie w skrzynie gabinet dotarł w nienaruszonym stanie do Petersburga. Elementy bursztynowych dekoracji zostały wykorzystane jednak dopiero wiele lat później przez córkę Piotra I, Elżbietę, do stworzenia „bursztynowej komnaty” w nowowzniesionym Pałacu Zimowym. Projekt aranżacji do nowego pomieszczenia opracował Francesco Bartolomeo Rastrelli, a wykonaniem zajął się nadworny konserwator zabytków i sztukator, Aleksander Martelli. W Pałacu Zimowym „bursztynowa komnata” pełniła rolę sali do uroczystych audiencji. W trakcie przebudowy pałacu, w 1755 r., komnata została rozebrana i przeniesiona do Pałacu w Carskim Siole. Według projektu Rasstrellego aranżacją komnaty do jednej z sal reprezentacyjnego I piętra zajął się Aleksander Martelli. Dostosowanie komnaty do znacznie większej sali w Carskim Siole wymagało stworzenia nowych elementów w postaci bursztynowych paneli, mozaik i luster. Wiosną 1770 roku komnata została oddana do użytku. Prace wszystkich wspomnianych twórców ukoronowane zostały niepowtarzalnym dziełem o wyjątkowym uroku.
W czasie II wojny światowej wojska niemieckie natknęły się na komnatę w zniszczonym przez naloty pałacu.
Latem 1941 roku komnata została rozebrana, spakowana w skrzynie, przewieziona do Królewca i zamontowana w muzeum znajdującym się w zamku krzyżackim. Po nalotach aliantów, w 1944 roku, została ponownie rozebrana, spakowana w skrzynie i zniesiona do zamkowych podziemi. Od tej pory ślad po niej zaginął i do dnia dzisiejszego nieznane są jej dalsze losy. Tajemnicze zniknięcie komnaty jest po dzień dzisiejszy inspiracją dla wielu poszukiwaczy skarbów na terenie Rosji, Polski, Litwy oraz Niemiec.
W 1979 roku podjęto prace nad rekonstrukcją komnaty. Podstawą rekonstrukcji było 86 zdjęć, w tym tylko jedno kolorowe, oraz wiele zachowanych szkiców i opisów.
Prace ukończone zostały w 2003 roku i obecnie „bursztynową komnatę” ponownie można podziwiać w Pałacu Katarzyny w Carskim Siole.
